HİPOKAMPÜS İLE BELLEK ARASINDAKİ BAĞIN KEŞFİ: HENRY G. MOLAISON VAKASI

Hipokampüs limbik sistemin içerisinde yer alan ve adını denizatına benzer şeklinden alan bellek merkezidir. Yeni anıların oluşumunda, kodlanmasında ve uzun süreli belleğe kaydedilmesinde rol almaktadır. Öğrenmede de rol oynamaktadır. Ayrıca amigdala ile birlikte çalışarak anıların duygularla değerlendirilmesinde görev alır. Ayrıca uzaysal bellek dediğimiz bireylerin yön bulmalarını sağlayan hafızalarında da rol oynar. Bu bölgede oluşmuş bir hasar bireyin anılarını kaybetmesine, anı oluşturamamasına ve yer- yön bilgilerinin olumsuz etkilenmesine neden olur. Özellikle Alzheimer hastalığında hipokampüs ciddi bir zarar görmektedir. Bu bölge ve bellek arasındaki ilişki hakkındaki bilgilerimizin çoğu bellek çalışmalarını başlatan H.M. vakasından edinilmiştir.

Henry G. Molaison, 1930’lu yıllarda 9 yaşındayken geçirdiği bisiklet kazası sonrasında hayatının en büyük trajedisinin sebebi olacak epilepsi nöbetleri yaşamaya başlamıştır. Bu epilepsi nöbetlerinin yaşadığı travmaya mı bağlı yoksa genetik mi olduğu doktorlar arasında fikir ayrılığına sebep olmuştur. Çünkü H.M’ nin kuzenlerinde de epilepsi görülmekteydi. Bu nöbetler yaşı ilerledikçe artmaya ve dayanılmaz bir hal almaya başlamıştır. H.M artık gündelik hayatına sürdüremez hale gelmekteydi. Bunun üzerine H.M ve ailesi beyin cerrahı olan Dr. Scoville’e giderler. Scoville mesleği boyunca psikiyatrik hastalarla da çalışmıştır. Ve bu hastaların tedavisinde deneysel bazı yöntemler denemiştir. Moleison’a EEG gibi testler uygulanmıştır. Bu testler sonucunda beyinde keşfedilen anormal aktiviteleri düzeltmek amacıyla beyinde bulunan medial temporal loba ait bir bölgeyi çıkartmaya karar verilmişti. Bu bölge hipokampüse ait yapıları içermekteydi.

Operasyon sonrasında H.M’ de epilepsi nöbetleri görülmemekteydi. Ancak çok daha ciddi bir sıkıntı ortaya çıkmıştı. H.M ameliyat öncesindeki anılarını hatırlayabiliyordu ancak ameliyattan sonra hiçbir şekilde anı oluşturamıyordu. H.M’ de ileriye dönük amnezi gelişmişti ve artık yeni bir anı geliştiremiyordu. H.M geçmiş 27 yıllık hayatında ve anılarında sıkışıp kalmıştı. Gelecek kavramı H.M için bir anlam ifade edemiyordu. Örneğin, doktoruyla konuşurken kafasını herhangi bir yöne çevirdiğinde her şeyi unutuyor; doktora kim olduğunu soruyordu. Yani H.M artık 27 yıllık yaşamının içine hapsolmuştu.

H.M’ de gelişen bu durum üzerine yapılan çalışmalar ve araştırmalar sinirbilim dünyasının ilgisini çekmiş ve derinlemesine incelemeler başlamıştı. O zamana dek belleğin beyinde herhangi bir merkezi olduğu düşünülmüyordu. Belleğin belli bir beyin bölgesinde değil beyinde genel bir şekilde çalıştığına inanılıyordu. Bu vaka belleğin beyinde bir merkeze sahip olduğunu dolayısıyla biyolojik bir zemini olduğunu ortaya çıkartmıştı. H.M’ nin motor becerileriyle alakalı bir değişiklik yoktu, 1 sene önce öğrendiği yıldız çizmeyi 1 sene sonra yine aynı beceriyle gerçekleştirebiliyordu. Dolayısıyla işlemsel belleğinde de herhangi bir hasar ya da problem yoktu.

Bütün bunlar sonucunda bu vaka bilim dünyasına birçok şey katmış ve birçok yeni çalışmanın öncüsü olmuştu. Bellek üzerine hipotezler geliştirildi. Bellek araştırmaları başlatıldı. Kısa süreli bellek ve uzun süreli bellek ayrımları yapılarak KSB’ nin hipokampüsle çalışmadığı anlaşıldı. Hipokampüsün anıları kaydetmek için gerekli olduğu ancak eski anıları geri çağırmakta işlevinin olmadığı görüldü. Medial temporal lobun bellek için çok önemli olduğu keşfedildi. Yine de H.M hiçbir zaman kendisini bu hale getiren Scoville’i hatırlamadı, kendisiyle çalışmalar yapan doktorları tanıyamadı. Aynada gördüğü 40 yaşındaki haline her seferinde şaşırdı. Hayatına yeni birilerini alamadı ve yalnız öldü.

Kaynakça

Çavdar, C. (2022,6 Ağustos). Yeni Anı Oluşturulamaması: H. M. Vakası. Altı Üstü Psikoloji. https://altiustupsikoloji.com/bilimselicerik-2484/

Nöropsikoloji Derneği.’’Bir Nörobilim Efsanesİ:H.M. ‘’28.10.2023. https://noropsikoloji.org/bir-norobilim-efsanesi-h-m/