MILGRAM DENEYİ (1961-1962)
Milgram deneyi, 1961 yılında Stanley Milgram tarafından gerçekleştirilmiş olup, psikoloji bilimine katkısı büyüktür. Milgram bu deneyde, insanların otorite karşısında kendi vicdan ve istekleriyle çelişmesine rağmen itaat etmeye ne derece istekli olduklarını gösterir. Deneyin yapılış yöntemi; amacı, işleyişi o dönem büyük yankı uyandırmış olup, etik açıdan tartışmalara da sebep olmuştur.
DENEYİN AŞAMALARI
Bu deneyin çıkış noktası: “İtaat eden birey, kendini davranışlarından sorumlu özne olarak görür mü?” sorusudur. Burada otorite, itaat ve vicdan ön planda olduğu gibi öğrenme ve bellek de ön plandadır. Milgram, deneyini Yale Üniversitesinin özel bir bölümünde gerçekleştirmiştir. Deneklerini, verdiği gazete ilanlarından bulmuştur. Çünkü deneklerinde herhangi bir özellik aramamıştır. Yaptığı ilk deneyinde 20-25 yaş aralığındaki erkeklere yer vermiş olup, katılımcılara deneyin asıl amacını söylememiştir. Onlara “cezanın öğrenmedeki etkilerini” araştırdığını söylemiş ve deneye başlamıştır. İlk aşamada, diğer katılımcının da olduğu bir kura ile “öğretmen ve öğrenci” seçimi yapılmıştır. Ancak diğer katılımcı, deney grubunun bir parçasıdır ve her iki kâğıtta da öğretmen yazıyordur. Yani denek her türlü öğretmen rolüne seçilecektir. Böylece gerçek denek “öğretmen” deney grubunun üyesi “öğrenci” olmuştur. Yapılan kuradan sonra, öğretmen ve öğrenci birbirlerini göremeyip, yalnızca seslerini duyabildikleri farklı odalara alınmışlardır.
Deney süresince, öğretmen öğrenciye öğrenmesi ve ezberlemesi için sözcük listesi vermiştir, öğrencinin verdiği her yanlış cevaba karşılık, öğretmen öğrenciye giderek artan bir elektroşok uygulaması gerçekleştirmiştir. Ancak öğrenciye ( işbirlikçiye) gerçekten bir elektroşok uygulanmamıştır, öğretmenin inanması için ses kayıt cihazından kaydedilmiş bir elektroşok ve çığlık sesi verilmiştir. Her defasında verilen elektroşokun seviyesi ve çığlık sesleri artırılmıştır. Hatta elektroşok seviyesi 450 volta kadar yükseltilmiştir. Bazı denekler, deneyin durdurulmasını istemiştir, ancak deneyi yönetenler tarafından devam etmeye uyarılmışlardır. Eğer denek aldığı 4 uyarıdan sonra da bırakmak konusunda ısrarcıysa deney durdurulmuştur, devam ederse 450 voltu 3 kere arka arkaya uyguladıktan sonra durdurulmuştur.
DENEYİN SONUÇLARI
Milgram deneyinde; çığlık, acı ve ağlama seslerine rağmen 300 volttan önce elektroşoku uygulamayı bırakan olmamıştır. Deneklerin hepsi bir noktada durup deneyi sorgulamış olsa da yapılan uyarılardan sonra deneye devam etme kararı almışlardır. Hatta 40 katılımcıdan 26’sının her ne kadar huzursuz bir şekilde olsa da 450 voltluk elektroşoku uyguladıkları da gözlemlenmiştir. Bu deneyden de anlaşılabileceği gibi, normal şartlarda merhametli ve düşünceli bir insan sıkı bir yönetimin, otoritenin karşısında yapmak zorunda hissettiği şeyi yapıp, birine acı çektirebilir. Kişi, her ne kadar masum ve zararsız olsa da otorite karşısında güçlü bir silaha dönüşüp, gerekli itaati gerçekleştirir. Böylece sıradan insanlar, yıkım sürecinin bir parçası olabilirler. Yaptığı şeyin kötülüğü ortada olmasına rağmen, otoriteye direnip, başkaldırabilecek çok az insan vardır.
Tepki Ekle
