JOHN GOTTMAN’IN AŞK LABORATUVARI

John Gottman'ın alana dair en önemli katkılarından biri çiftler arasındaki etkileşimleri anlama amacı güden "Dört Binanın Teorisi" olmuştur. Bu teori, duvarlar (eleştiri), hendek (savunma), kule (duvar örme) ve köprü (bağlantı) olmak üzere dört ana bileşenden oluşmaktadır ve John Gottman tarafından geliştirilmiştir. Uzun süren araştırma çalışmaları doğrultusunda 4 bileşenin de var olan ilişkinin bitmesine yol açabilecek davranış tutumlarını yansıttığını gözlemlemiştir. Bu bileşenler mahşerin dört atlısı olarak da bilinmektedir. Bu teori, bir ilişkinin sağlığı üzerindeki etkileriyle ilgili önemli kavramları kapsamaktadır. Gottman, aynı zamanda evliliklerde sıklıkla karşılaşılan olumsuz etkileşim kalıplarını tanımlayan "Tatmin Edici İlişkilerin Yedi İlkesi"ni de geliştirmiştir. Bu ilkeleri yazmış olduğu kitapta detaylıbir şekilde ele almıştır. Kısaca değinilecek olursa prensipler arasında duygusal bağlılık, arkadaşlık, çatışma çözme becerileri ve karşılıklı anlayış gibi unsurlar bulunmaktadır.

John Gottman'ın çift terapisi ve ilişki danışmanlığı alanındaki çalışmaları, evliliklerdeki sorunlara çözümler bulma konusunda geniş bir etki yaratmış ve bu alanda bir otorite haline gelmesine olanak tanımıştır. Yaklaşık kırk yıl önce John Gottman ile Robert Levenson tarafından evlilik ve boşanma üzerine araştırma yapmak üzere bir ekip oluşturulmuş ve laboratuvar kurulmuştur. Bir süre sonra laboratuvar; Aşk Laboratuvarı olarak adlandırılmaya başlanmıştır. Aşk Laboratuvarında temel bazı soruların cevabının bulunması sağlanmıştır. Gottman tarafından cevap aranan sorular şu şekildedir: “Kimin boşanacağını ve kimin evliliğini sürdürmeye devam edeceğini yordayabilir miyiz?” ve “İlişkilerin sürmesini sağlayan şey nedir?”.  İlk çalışmanın gerçekleştirilmesi için 130 yeni evli çifte ulaşılmıştır. Çiftler bu laboratuvarda günlük hayatta yaptıklarını yapmaktadırlar. Yemek yerken, hobilerini gerçekleştirirken birbirleri ile konuşurken, kısacası yaptıkları her aktivitede dairede bulunan kameralar, video kayıtlarıyla izlenmektedirler. Bununla birlikte her birey üzerinde EKG görüntülemeye yarayan cihazlar taşınmıştır. Çiftlerden tuvalete her girdiklerinde stres hormonlarını analiz edebilmek için idrar örnekleri alınmıştır. Ayrıca bireylerin kan dolaşım hızı, genel somatik aktiviteleri ve ter salgılamaya bağlı olarak cildin elektriksel değişimi olan cilt iletkenliği de takip edilmiştir (Anlatan, 2021).

Ekip bu kameralar aracılığıyla bireylerin beden dillerini, yaşamsal faaliyetlerini ve yüz ifadelerini izleyerek kodlamıştır. Ayrıca her çiftten laboratuvarda geçirdikleri bir gecenin arından hormonlarının ve bağışıklık sistemlerinin kontrol edilebilmesi amacıyla kan örneği alınmıştır. Bu çalışmada çiftlerle yapılan yaklaşık iki saatlik görüşmelerde gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler araştırmanın önemli kısmını oluşturmuştur. Bu görüşmelerde çiftlere nasıl tanıştıkları, birbirleri hakkındaki ilk izlenimleri, neden birbirlerini seçtikleri, birlikte olmaya nasıl karar verdikleri, ilişkilerinin nasıl ilerlediği, birlikte yapmaktan keyif aldıkları şeyler, yıllar içinde ilişkilerinin nasıl değiştiği, geçirdikleri zor zamanlar, onları bir arada tutan şeyler, zor zamanları atlatmak için kullandıkları yöntemler, zor zamanlarda birbirlerine ilişkin görüşleri, evlilik törenleri, balayı tatilleri, ilişkiye dair inançları, iyi ve kötü ilişkiye yönelik tanımlamaları, ilişkilerindeki önemli tarihler ve olaylar, önemli gelişmeler, kayıplar, stres yaratıcı durumlar gibi pek çok detaylı soru sorulmuştur (Anlatan, 2021. ss:75). Tüm görüşme boyunca bireylerin ses tonu, seçtikleri kelimeler, jest ve mimikleri, pozitif ve negatif duyguları izlenmekte ve kaydedilmektedir. Son olarak Gottman, çiftlerden bir konuda tartışmalarını istemiş ve onları izlemiştir (Anlatan, 2021. ss:75).

Geniş çaplı olarak gerçekleştirilen araştırmanın sonuçları incelendiğinde hangi çiftin boşanacağı hangi çiftin evliliklerini devam ettireceği % 94 oranıyla doğru tahmin edilmiştir. İlk çalışmada 130 çiftten 15’inin yedi yıl içeresinde boşanacağı ön görülmüştür. Yapılan izleme çalışmalarında da bu tahmin edilen çiftlerin içinde bulunduğu 17 çiftin boşandığı ortaya konmuştur. İlerleyen yıllarda  Gottman ve Levenson Aşk Laboratuvarındaki çalışmalarını devam ettirmiş ve 3000’den fazla çiftin verilerini elde etmişlerdir. Gottman, yediden fazla çalışmanın ardından çiftlerle yaptığı yaklaşık 15 dakikalık görüşmelerle hangi çiftin evli kalacağını hangisinin ise boşanacağını %91 başarı oranıyla ön görebildiğini belirtmektedir (Anlatan, 2021. ss: 76).

Yıllar boyunca yapılan çalışmalarda yalnızca yeni evliler değil onlarla birlikte; çocuk sahibi olmaya hazırlananlar, çocukları olanlar, 40’lı ve 60’lı yaşlarda olan çiftler  incelenmiştir. Bu çalışmalar boyunca çiftler ebeveyn olma, orta yaş, emeklilik gibi hayatlarındaki önemli dönümler açısından boylamsal olarak uzun süreyle takip edilmiştir (Anlatan, 2021.ss:76).

Bu çalışmalara ek olarak, Aşk Laboratuvarı’nda çocuklu aileler de incelenmiştir. Çiftler çocuk sahibi olduğunda, hem ebevevn-çocuk etkileşimleri hem de çocuğun duygusal, bilişsel, davranışsal ve sosyal gelişimi takip edilmiştir. Gottman, evlilik ilişkisinin kalitesinin çocuk üzerinde de doğrudan etkili olduğunu ifade etmektedir. Laboratuvarda yapılan çalışmalar, çocuktan alınan idrar testinde bulunan adrenalin hormonunun ebeveynlerin ilişkisinin kalitesiyle doğrudan ilişkili olduğunu; ilişki ne kadar kötüyse hormon düzeyinin o kadar arttığını göstermiştir (Anlatan, 2021.ss:76).

Daha sonrasında Aşk Laboratuvarının başka üniversitelerde de kurulduğu bilinmektedir. Bu laboratuvarlarda da benzer sonuçlara rastlanmış ve yapılan çalışmanın tutarlılığı kanıtlanmıştır.  Yıllar içerisinde yapılan çalışmalar boylamsal çalışmalara dönüşmüştür.  Yapılan gözlem, öz bildirim ve fizyolojik verilerin incelenmesi gibi yöntemler sayesinde hem çiftlerin ilişki doyumu hem de ilişki istikrarına dair oldukça başarılı sonuçlara ulaşılmıştır.

Gottman ve Schwartz bu çalışma bulgularının üç temel sonucu olduğunu ifade etmiştir: 1) ilişkilerin nasıl işlediğine ya da başarısız olduğuna dair bir anlayış, 2) yeni evli bireylerin ebeveyn olma, orta yaş ve emeklilik gibi süreç geçişlerine uyumlarının yordanması ve 3) evlilik etkileşiminin matematiksel olarak modellenebilmesi için denklemler. Daha sonra yaptıkları çalışmalarda Gottman ve arkadaşları aşkın doğrusal olmayan matematiksel modellemesini ve denklemlerini oluşturmuşlardır. Tüm bu bulgular üzerine John Gottman ve Julie Schwartz Gottman, ilişkilerin nasıl başarılı ya da başarısız olduğu üzerine, psikoeğitimsel, önleyici ve terapötik müdahaleler içeren bir kuram geliştirmişlerdir. Evliliğin Matematiği adlı kitaplarında da detaylı olarak denklemleri açıklamışlardır (Anlatan, 2021.ss: 77).

Evlilik ve çift terapisindeki başarılarıyla tanınan Gottman, aynı zamanda kırktan fazla kitap ve 200 kadar makale yazmıştır. Ekip arkadaşlarıyla birlikte kaleme alınan kitapları da bulunmaktadır. "The Seven Principles for Making Marriage Work" (Evliliği Yürütmek İçin Yedi İlke) ve "Why Marriages Succeed or Fail" (Evlilik Neden Başarılı veya Başarısız Olur?) gibi eserleri, geniş bir okuyucu kitlesine ulaşmıştır. John Gottman, evlilik ve ilişki konularındaki derin, şaşırtıcı derecede var olan bilgisiyle çiftlere sağlıklı ve sürdürülebilir ilişkiler kurma konusunda kaynaklık etmektedir.

Kaynakça

Anlatan, Ö. deneye dayalı bir yaklaşım: Gottman çift Terapisi. Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi.4:1. 74-93.