RÜYALAR: ANLAMLAR ALEMİ

En son ne rüya gördünüz, hatırlıyor musunuz? Belki güzel ve hayalinizi yansıttığınız, belki de kötü ve asla yaşamak istemeyeceğiniz ya da bunlarla alakasız bir rüyaydı. Bu olasılıklar, hatırladığınız takdirde olacak öngörülerdir. Beyninde hasar oluşmuş kişiler dışında, herkes rüya görmektedir ama herkes hatırlamamaktadır. Rüya, REM uykusu sırasında görülür. Bazen non-REM uykunuzda da rüya görürsünüz ama bu rüyalar canlı değildir ve kolay hatırlanmaz. Bir insanın rüya gördüğünü, uykudaki kişinin gözleri kapalı olmasına rağmen gözlerinin hızlıca hareket etmesinden anlayabiliriz. Bu esnada, vücudu tamamen tepkisiz ve büyük oranda felç halinde olmasına rağmen, beyninin EEG’si, uyanık haliyle neredeyse aynı olacaktır. Bu an da kişiyi uyandırırsanız, rüyayı hatırlama olasılığı yüksektir. Çoğu rüya 5 ila 20 dakika sürer. Ve hiçbiri, beynin herhangi bir bölümünde yer edinmez. Rüyamızın ne kadar mantık dışı olduğunu uyanana dek fark etmeyiz çünkü REM uykusu sırasında, prefrontal korteksimizdeki faaliyet daha azdır. Burasının faaliyeti azalınca, rüyamızdaki mantık dışı olayları algılayamayız. 

 Niçin rüya gördüğümüze dair sayısız teori vardır. Rüyalar, yüzyıllardır çözülemeyen bir sır olarak görülmüş, birçok bilim adamın ve psikoloğun ilgi alanı olmuştur. Bu alanda yapılan araştırmalardan en önemlisi ünlü bir psikanalizci olan Frued’un çalışmaları olmuştur. Freud rüyaların bilinçaltımızın yansıması olduğunu savunur. Ayrıntılı olarak açıklarsak, uyanıkken bilinçaltımızda bastırılan her duygunun sansürsüz dışarı vurumu olduğu anlamına gelmesidir. Evrimsel psikologlara göre ise rüyaların bir haberci olduğunu ve bizi yaşadığımız hayattaki tehditlere karşı öngörü sağladığını dile getirmişlerdir. Diğer evrimsel psikologlar ise, rüyaların sinirsel gelişimin bir parçası olduğunu ve hiçbir anlama gelmediğini dile getirmektedir. Sonuç olarak neden rüya gördüğümüz ile ilgili birçok teori açıklanmıştır.  

Rüyaların anlamı olup olmadığı, farklı bakış açılarına göre değişmektedir. Bazı görüşlere göre anlamsız, bağlantısız olaylar silsilesi ve bunun bir anlamı olmadığı, bazılarına göre ise gün içinde yaşadığımız olaylar, düşüncelerimiz ve beynimizde yer alan hatıraların var olduğu, bundan dolayı anlamı olduğu, teoriler arasında yer almaktadır.  

Rüyaların bir anlamı olduğunu ve yorumlanmasının gerektiği teorisini kullanırsak, psikoterapide bize katkı sağlayacak bilgiler arasında yer almaktadır. Terapist, danışanın rüyalarını dinler, danışanın rüyayı yorumlamasını anlamlandırmaya çalışıp, gerçek ile bağlantı kurmasını sağlar. Böylece danışanın nasıl yorumladığına ve düşüncesine bakılarak, altta yatan endişe ve korkularını gün yüzüne çıkararak, terapi süreci ilerletilir. 

Rüya yorumlarını incelemek istediğimizde Freud’un düşünceleri ön plana çıkmaktadır. Örnek olarak, rüyada merdiven inip çıkmayı cinsel ilişki ile bağdaştırıp; duvarların erkek, odaların ise kadın, rüyada görülen küçük hayvanları kardeşe benzetip; istenmeyen kardeş, yolculuğa çıkmak; ölümü ve bunun korkusunu, kral veya kraliçe görmek; otorite olan anne ve babayı ve bunlara karşı hissedilen korkunun arasındaki ilişkiyi, su görmek; doğumu, anne-çocuk ilişkisini ve çocukluğunun anılarına, kilitli, bodrum veya yeraltı gibi alanlar; buradan kaçınma veya birini aramayı, rüyada ölmek; yaşamayı, kalabalık görmek; yalnızlığı temsil ettiğini düşünmektedir.  

Rüyalara genel bir yaklaşım yaptığımızda bilinçaltı ve bilinçdışı durumlardan meydana geldiğini görürüz. Geçmişimiz, bugünümüz ve geleceğimiz hakkındaki düşüncelerimiz, anılarımız, isteklerimiz, korkularımız ve arzularımız rüyanın bütününü içermektedir.  

Referans

Claudia Picard-Deland C, et al., (2023) The memory sources of dreams: serial awakenings across sleep stages and time of night. Sleep, 1–13, 

Rüyaların Dili: Psikolojide Rüya Çalışmaları, Türk Psikoloji Yazıları, Aralık, C.18 (36), s. 15-25