OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK (OKB) NEDİR?
Hiç kapıyı kilitledim mi diye eve defalarca kez geri döndünüz mü? Eğer 5 kez şampuanla saçımı yıkamazsam saçım yeterince temizlenmez diye düşündünüz mü? Ya da hiç yamuk duran bir nesneye aklınızı takıp sinirlendiğiniz oldu mu?
Obsesif kompulsif bozukluk, istenmeyen şekilde sürekli tekrarlayan, bireyin hayatına müdahaleci bir şekilde dahil olan, engellenmesi zor olan dürtüler, düşünceler anlamına gelen obsesyonlar ve bireyin obsesyonlarına karşın kendini yapmak zorunda hissettiği, işlevselliğini ciddi ölçüde bozan, tekrarlayıcı davranışlar olan kompulsiyonların var olması ile tanımlanmaktadır. (DSM-5 APA, 2013)
Obsesyonlar genel olarak bir şeyin bulaşması, tekrarlayan kuşku duymalar, kendine ya da başkasına zarar verme düşünceleri, simetri sorunu, cinsel konularla çok fazla uğraşma, kirlenme korkusu gibi durumlardır. Örneğin dışarıdan evine misafir geldiğinde evin temizlenemeyeceğini düşünen bir kadın ya da zihninde sürekli kendisine ya da başkasına zarar vereceğini düşünen bir adam örnek olarak gösterilebilir. Kompulsiyonlar ise daha çok davranışlarla ortaya çıkar. Örneğin bir şeyi defalarca kez yıkama ve temizleme, tekrarlayıcı şekilde davranışları gerçekleştirme, sayma, düzenleme, biriktirme ve bir şeyleri sıklıkla kontrol etme ritüelleri en yaygın kompulsiyonlardır (Karslıoğlu ve Yüksel,2007). Bunun yanı sıra bazı düşüncesel davranışsal ve ritüeller de kompulsiyon olarak tanımlanabilir.
DSM-5’e göre OKB, Obsesif-Kompulsif ve İlişkili Bozukluklar başlığı altında bulunmaktadır.
A. Takıntılar, zorlantılar veya her ikisinin birlikte bulunuyor olması
Obsesyonlar (takıntılar) iki şekilde tanımlanır:
1. Zorlayıcı şekilde ve istemeden gelen, bireyde kaygı ve sıkıntıya neden olan, tekrarlayıcı düşünceler, güdüler ve simgeler
2. Bireyler bu düşünce, güdü ya da simgeleri umursamama ve bastırma çabasında bulunur ya da bu düşünce, güdü ya da simgeleri başka bir düşünce veya davranışla yüzleştirmeye çalışır.
Kompulsiyonlar (zorlantılar) iki şekilde tanımlanır:
1. Bireylerin obsesyonlarına karşın ya da sert bir şekilde uyulması gereken kurallar sebebiyle yapmaya zorlanmış hissettiği tekrarlayıcı davranışlar ya da düşüncesel hareketler
2. Birey bu davranışları, kaygı veya sıkıntıdan kaçınma ve korku duyulan bir durumu azaltma amacıyla gerçekleştirir.
B. Obsesyonlar kompulsiyonlar bireyde ciddi derecede işlev kaybına neden olur.
C. Obsesyonlar ve kompulsiyonlar kişideki bir sağlık durumundan ya da madde kullanımından kaynaklı değildir.
D. Obsesif kompulsif bozukluk başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle açıklanamaz. Obsesif kompulsif bozukluğa sahip bireylerde pek çok işlevsel olmayan düşünce görülmektedir. Yasak bir şeyi düşünmenin kendisine zarar vereceği, belirsiz şeylere olan tahammül seviyelerinin düşüklüğü, mükemmeliyetçilik gibi. OKB tanısının konulabilmesi için obsesyonların ve kompulsiyonların bireyin hayatında ciddi bir zaman alması, işlevselliğini bozuyor olması ve klinik olarak belirgin bir sıkıntıya neden oluyor olması gereklidir ( DSM-5 APA, 2013). Bunun yanı sıra OKB bireylerde genel olarak inatçılık, cimrilik, aşırı ciddilik, soğukluk, dik başlılık gibi kişilik özellikleri bulunmaktadır. (Yılmaz , 2018).
Obsesif Kompulsif Bozukluğa Neden Olan Faktörler
Obsesif kompulsif bozukluğa neden olan faktörler arasında mizaç faktörleri, çevresel faktörler, genetik ve fizyolojik faktörler bulunmaktadır. Hastalığın ortaya çıkmasında kalıtımın da ciddi derecede bir rolü bulunmaktadır. Bunun yanı sıra kayıp, afet vb. travmatik yaşantıların hastalığın ortaya çıkmasında etkisi olduğu söylenebilir. (Çataloluk ve Karaaziz, 2023). OKB durumunda beynin belirli bölgelerinde aşırı aktivasyon bulunmaktadır. Ayrıca erkekler, kadınlara göre daha erken yaşta OKB hastalığına yakalanmaktadır.
Tedavisi
OKB, bazı psikiyatrik ilaçlarla kontrol altına alınabilir. Bu ilaçlar serotonin seviyesini arttırmaya yöneliktir. Hastalar, Bilişsel Davranışçı Terapi ile obsesyonları ve kompulsiyonları azaltmaya yönelik terapi seansları görebilir. Terapi sayesinde bu takıntılı davranışlarla hastaların yüzleşmesi sağlanabilir.
Çataloluk, A., & Karaaziz, M. (2023). Obsesif Kompulsif Bozukluğun Bilişsel Davranışçı Terapi Yaklaşımı ile Tedavisi: Olgu Sunumu. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 6(6), 781-793.
Yılmaz, B. (2018). Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavisinde Güncel Yaklaşımlar. Lectio Scientific, 2(1), 21-42.
Tepki Ekle
