KENDİNİ GERÇEKLEŞTİREN KEHANET: PYGMALİON ETKİSİ

KENDİNİ GERÇEKLEŞTİREN KEHANET: PYGMALİON ETKİSİ

Pygmalion etkisi veya bir kişinin diğerinden beklediği şeyin kendi kendini gerçekleştiren bir kehanete dönüşmesi gerçeği, genel olarak kişilerarası beklentilerin etkileriyle ilgilidir. Günümüzde “Pygmalion etkisi” genellikle insanların, çoğunlukla çocukların, öğrencilerin veya çalışanların kendilerinden bekleneni yerine getirmeye yönelmeleri ve başarılı olabilecekmiş gibi davranıldığında daha iyi performans gösterme eğiliminde oldukları gerçeğini ifade etmektedir. 

Pygmalion Etkisi Tarihi

Pygmalion etkisi tarihte ilk kez Antik Yunan’da görülmüştür. Yunan mitolojisinde Kıbrıslı heykeltraş olan Pygmalion’un bir kadın heykeli yapmasıyla başlar. Pygmalion yaptığı bu heykele o kadar çok aşık olur ki onunla evlenmek ister. Pygmalion’a herkes bunun imkansız olduğunu ve onun cansız bir varlık olduğunu söyler ama Pygmalion insanları umursamaz ve heykelin bir gün canlanacağını ve onunla evleneceğini söyler. Pygmalion bu söylediklerine yürekten inanır ve gerçekleşeceğinden asla şüphe duymadan heykel Galatea’nın gerçek biri olmasını bekler ve beklediğine değer heykel gerçekten de artık canlı kanlı bir kadın olmuştur. Pygmalion ve Galatea aşk dolu güzel bir ömür sürerler.

Psikoloji dünyasında Pygmalion etkisini en çok anlatan Rosenthal ve Jacobson’un yapmış olduğu deneydir. Deney şu şekildedir; Rosenthal ve Jacobson bir okulda öğrencilere zeka testi yapıldığını söyler ve öğretmenlere sınıflarındaki yüksek zekalı öğrencilerin listesi verilir ama aslında bu öğrenciler rastgele seçilmişlerdir. Deneyin sonucu ise şu şekildedir: öğretmenlere verilen öğrenci isimlerinde gerçekten bir ilerleme olduğu kaydedilmiştir. Öğretmenler öğrencilerin yüksek zekaya sahip olduklarını bildikleri için öğrencilerden daha fazla şey beklemişlerdir ve onlarla özel olarak ilgilenmişlerdir. Bunun sonucunda rastgele seçilen öğrencilerin zeka seviyelerinde gerçekten bir artış olduğu gözlemlenmiştir. Deney, öğretmenlerin beklentilerinin kendi kendini gerçekleştiren bir kehanet olarak çalıştığı sonucunu göstermiştir.

Pygmalion etkisinde kişinin kendi beklentilerini açıkça ya da dolaylı olarak karşı tarafa ilettiğinde, aslında duyguları, tutumları ve çevresinde başkalarının kendiyle ilgili davranışlarını etkileyebilecek bir güce sahip olduğu ileri sürülmektedir (Poornima ve Chakraborty, 2010). Bu teoriye göre kişiler hakkındaki inançlarımız ve öngörülerimiz, bireylerin yaşantılarını olumlu ya da olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Bu durumu hayatımızın çoğu alanında yaşarız mesela aile hayatı, eğitim hayatı ve iş hayatı gibi farklı alanlarda bu etkiye maruz kaldığımız görülebilir. Kendini gerçekleştiren kehaneti görebileceğimiz en yaygın cümle kalıplarından bazıları;

"Sevdiğim herkes beni terk edecek"

"Başıma ne zaman iyi bir şey gelse sonra hemen kötü bir şey olur"

"Ben çok şanssızım"

gibi ifadelerdir. Diyelim ki bir insan güçlü bir şekilde herkesin onu terk edeceğine dair bir inanca sahip. Bu insan bir şekilde ilişkilerinde terk edilen konumunda olacak ve bu konuda kendisinin rolünü görmek istemeyecek, sonuç olarak her zaman inandığı ve bildiği gibi terk edildiğine odaklanacaktır ve bu ilişki döngüsü o inançtan sıyrılmadığı sürece devam edecektir. Beynimiz her zaman inandığımız şeyleri haklı çıkarmak için çaba harcar. Bu çaba farkında olmasak da bizim davranışlarımıza ve hareketlerimize yansır. Kendini gerçekleştiren kehanet de böyle gerçekleşir. Tabii ki her zaman olumsuz bir şekilde gerçekleşmesine de gerek yoktur. Kendisinin her durumda çok şanslı olduğunu iddia eden ve buna inanan insanın gerçekten de çok şanslı olduğuna şahit olmuşuzdur hepimiz. Bu durumu bize Pygmalion etkisi açıklamaktadır.

 
Sonuç olarak, Pygmalion etkisi, insanların beklentilerinin gerçeklik yaratma gücünü vurgular. Bu etki, bireylerin performansını olumlu veya olumsuz yönde etkileyebilir, bu da gösteriyor ki insanların potansiyelini belirlemede kendi inançları ve beklentileri son derece önemlidir. Pygmalion etkisi, insanların başkalarının başarısını şekillendirmede ne kadar güçlü bir araç olabileceğini gösterirken, aynı zamanda insan doğasının karmaşıklığını ve potansiyelini anlamanın bir anahtarı olarak karşımıza çıkar.

KAYNAKÇA

• Rosenthal, R. (2010). Pygmalion effect. The Corsini encyclopedia of psychology, 1-2.

• Chang, J. (2011). A Case Study of the" Pygmalion Effect": Teacher Expectations and Student Achievement. International education studies, 4(1), 198-201.

• CEMALOĞLU, N. Kendini Gerçekleştiren Kehanet.