SAÇ BAŞ YOLDURAN TRİKOTİLLOMANİ HASTALIĞI

Bu rahatsızlığa sahip olan insanlar, gerginlik hissettikleri zaman saç yolma eylemlerine girişmekle birlikte, bu eylemden acı duymak yerine, büyük bir haz almakta ve sonrasında ise rahatlamaktadırlar. (Çoban M.C, 2021) Aslında sadece saç yolmakla kalmayıp, kirpik, kasık ve koltukaltı kıllarını da yolma eyleminde bulunabilmektedirler. (APA)  

Trikotillomani tanımının ilk defa 1889 yılında, bir ruh sağlığı uzmanı tarafından değil, Fransız Dermatolog Hallepeau tarafından, bir çocuğun saç yolma davranışına istinaden yapıldığını biliyor muydunuz? (Hallepeau M, 1889)

Bir insan neden böyle bir davranışta bulunur noktasında, buna gerekçe olabilecek bazı faktörleri sıralayacak olursak; (Greenberg HR, 1965)

*Ebeveynlerin boşanması,

*Başka bir yere göç etme,

*Okul değiştirme,

*Fiziksel Kötüye Kullanım,

*Travma, Kayıp ya da Kayıp algısı gibi faktörlerden bahsedebiliriz.

Konuya ayrıca dikkatinizi çekecek, evrimsel bakış açısına göre, saç yolmanın, bazı hayvanlarda bulunan kendine bakım ve tımar hareketlerinin insanlardaki eşdeğeri olabileceği iddia edilirken, bu davranışların gerilmiş, engellenmiş ve uyarılma durumunda olan hayvanlarda daha çok görüldüğünü gösteren araştırmalar da mevcuttur.(Franklin ve ark, 2009)

Trikotillomani hastalığı ile ilgili yapılan bir çalışmaya göz atmaya ne dersiniz?

19 Trikotillomani hastasının, yüzde 84’ünn kadınlardan oluştuğu, demografik ve fenomenolojik özellikler, eşlik eden diğer rahatsızlıklar ve aile öyküsünün dahil edildiği bir araştırmada, hastalığın başlama yaşının 15,4, hastalığın süresinin ise 11 yıl olduğu saptanmıştır. Hastaların %79’unda saç koparma davranışında bulunduğu belirlenirken, tüm hastaların bu eylem sırasında rahatlama, %14’ünün ise büyük bir haz duyduğu saptanmıştır. Bu çalışmada asıl gözümüze çarpan önemli nokta ise, bu hastaların %21’ine obsesif kompulsif bozukluk, %21’ine distimi, %10.5’ine yaygın anksiyete bozukluğu, %5,3’üne şimdiki majör depresif epizod, %15.8’ine ise geçmiş majör depresif epizod rahatızlığı tanıları koyulmuştur. %36.8’inde ise kişilik bozuklukları olduğu da ayrıca saptanmıştır. (Vehbi Keser vd, 1999)

Bir başka araştırmaya göre ise, trikotillomaniye eşlik eden kişilik bozuklukları, histiriyonik, borderline ve pasif-agresif kişilik bozuklukları olarak saptanmıştır. (Swedo ve Leonard, 1992)

Trikotillomani ile ilgili aşağıdaki gibi bir şikayet ile karşılaşırsanız,

24 yaşında, bekar, üniversite öğrencisi olan ve aynı zamanda bir mobilya mağazasında satış elemanı olarak çalışmakta olan bayan hasta, kaşlarını yolma şikayeti ile ruh sağlığı uzmanına başvuruyor. Danışandan alınan anamnez doğrultusunda, kaşları ile oynama ve yolma davranışının altı yıl önce üniversiteye giriş sınavı öncesindeki çalışma döneminde başladığı o günden bugüne devam ettiği öğrenilmiştir. Bu davranışlar dolayısıyla çevresinden de tepki aldığını söyleyen danışan, herhangi bir ek rahatsızlığı olmadığını da dile getirmiştir. (Durmuş E, 2020)

Bu vaka üzerinden danışana nasıl bir tedavi yolu önerirdiniz?

Literatür çalışmalarına bakıldığı zaman, Bilişsel Davranışçı Terapi, Psikodinamik Terapi ve Psikofarmokolojik müdahale gibi çeşitli müdahalelerin işlevsel olduğu görülmektedir. Ayrıca danışanın kendisine ve ailesine psikoeğim verilmesi tedavi planının da ilk basamağını oluşturmaktadır. (Bruce vd, 2005)

Ancak trikotillomani rahatsızlığı tedavisinde en etkili yöntem olarak, alışkanlığı geri çevirme terapisi ön plana çıkmaktadır. (Bloch vd, 2007) Bu terapi yönteminde ise ele alınacak 5 önemli bileşen söz konusudur: (Azrin vd, 1980)

1) Farkındalık Eğitimi: Danışana kendi davranışını nasıl fark edileceği öğretilirken, role play çalışmaları kapsamında da, davranış uyaranlarını tespit etmesi öğretilir.  

2) Kendini İzleme: Danışan kendi kaş yolma davranışı ve bununla ilgili bileşenlerin kaydını tutar. 

3) Uyaran Kontrolü: Bu davranışları azaltmak ve engellemek adına bazı teknikler gösterilir; şapka takmak ve eldiven giymek gibi. 

4) Yarışmalı cevap müdahalesi: Danışanda dürtü kaybolana kadar, başka bir davranış öğretilir. Bu müdahalede zıt hareket, harekete katılan kasların izometrik bir şekilde gerilmesi sonucu yüksek farkındalık yaratmaktır. Ayrıca, davranış, sosyal olarak dikkat çekmeyen ve normal olarak nitelendirilecek faaliyetler sağlamalıdır. 

5) Uyaran-Tepki Müdahalesi: Kaş yolma dürtüsü geldiği zaman, bu dürtünün yerine geçebilecek yürüyüşe çıkma, gevşeme egzersizi gibi aktiviteler geliştirilmesi önerilir. 

Son olarak, trikotillomani gibi fiziksel olarak gözüken, ancak altyapısında psikolojik süreçlerin yattığı birçok rahatsızlık söz konusu olmakla birlikte, doğru bir teşhis ve tedavi yaklaşımı büyük önem taşımaktadır. 

KAYNAKÇA

Azrin, N. H, Nunn, R. G, and Frantz, S. (1980). Treatment of hairpulling (trichotillomania): a

comparative study of habit reversal and negative practice training. Journal of Behavior Therapy and

Experimental Psychiatry. 11, 13-2

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manuel of Mental Disorders. 5th ed. Washington, DC: American Psychiatric Association.

Bruce, T. O, Barwick, L. W, and Wright, H. H. (2005). Diagnosis and management of

trichotillomania in children and adolescents. Pediatric Drugs. 7:365-376.

Bloch, M. H., Landeros-Weisenberger, A., Dombrowski, P., Kelmendi, B., Wegner, R. and Nudel,

J. (2007). Systematic review: pharmacological and behavioral treatment for trichotillomania.

Biological Psychiatry. 62:839-846.

Çoban, M. C. (2021). Current Overview of Diagnosis and Treatment of Trichotillomia, Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 4(12): 1193-1210.

Durmuş E, Yurumez Y. Trikotilomani (Kaş Yolma Hastalığı) ve Hipnoterapi: Olgu Sunumu. Geleneksel Ve Tamamlayıcı Anadolu Tıbbı Derg. 2020;2(2):27-30.

Franklin ME, Flessner CA, Woods DW, Keuthen NJ, PiacentiniJC, Moore P. et al. The child and adolescent trichotillomaniaimpact project descriptive psychopathology, comorbidity, functionalimpairment, and treatment utilization. J Dev Behav Pediatr2008;29(6):493-500

Greenberg HR, Sarner CA. (1965). Trichotillomania: Symptom and syndrome. Arch Gen Psychiatry, 12, 482-89.

Hallopeau M. Alopecie par grottage (trichomanie ou trichotillomani). Ann de Dermatolofie et Venerologie. 1889;10:440-41.

Swedo SE, Leonard HL. Trichotillomania: an obsessive compulsive spectrum disorder? Psychiatr Clin North Am 1992;15(4):777-90

Vehbi Keser, Raşit TUKEL, Nuray KARALI, Celal ÇALIKUŞU, Tuba ÖZPULAT Olgun. Clinical Features in Trichotillomania. . 1999; 2(1): 26-33